لقمان حکیم، غلام سیاهی بود که در سرزمین سودان چشم به جهان گشود. گرچه او چهره ای سیاه و نازیبا داشت، ولی از دلی روشن، فکری باز و ایمانی استوار برخوردار بود. او که در آغاز جوانی برده ای مملوک بود، به دلیل نبوغ عجیب و حکمت وسیعش آزاد شد و هر روز مقامش اوج گرفت تا شهره ی آفاق شد. او مردی امین بود، چشم از حرام فرو می بست، از ادای حرف ناسزا و بی مورد پرهیز می کرد و هیچگاه دامن خود را به گناه نیالود و همواره در امور زندگی شرط عفت و اخلاص را رعایت می کرد. بیشتر وقت خود را در همنشینی با فقها و دانشمندان و پادشاهان می گذراند و مسئولیت خطیر آنها را گوشزد می کرد و آنها را از کبر و غرور برحذر می داشت و خود نیز از احوال ایشان عبرت می گرفت و در این میان فرزند برومند لقمان که نظر پدر را به خود معطوف داشته بود، بیشتر مورد خطاب او قرار می گرفت.  نصایح لقمان بیشتر جنبه عمومی داشت و سعی لقمان بر این بود که در مناسبت های مختلف فرزندش و همچنین سایر مردم را پند و اندرز دهد

1. فرزندم هیچ کس و هیچ چیز را با خداوند شریک مکن.

2. با پدر و مادرت بهترین رفتار را داشته باش.

3. بدان که هیچ چیز از خداوند پنهان نمی ماند.

4. نماز را آنگونه که شایسته است بپادار.

5. اندرز و نصیحت دیگران را فراموش مکن.

6. از بدان انتظار مردانگی و نیکی نداشته باش.

7. از مردم روی مگردان و با آنها بی اعتنا مباش.

8. با غرور و تکبر با دیگران رفتار مکن.

9. در مقابل پیش آمدها شکیبا باش.

10. بر سر دیگران فریاد مکش و آرام سخن بگو.

11. از طریق اسماء و صفات خداوند او را بخوبی بشناس.

12. به آنچه دیگران را اندرز می دهی خود پیشتر عمل کن.

13. سخن به اندازه بگو.

14. حق دیگران را به خوبی ادا کن.

15. راز و اسرارت را نزد خود نگاه دار.

16. به هنگام سختی دوست را آزمایش کن.

17. با سود و زیان دوست را امتحان کن.

18. با بدان و جاهلان همنشینی مکن.

19. با اندیشمندان و عالمان همراه باش.

20. در کسب و کار نیک جدّی باش.

21. بر کوته فکران و ضعیف عنصران اعتماد مکن.

22. با عاقلان ایماندار مدام مشورت کن.

23. سخن سنجید? همراه با دلیل را بیان کن.

24. روزهای جوانی را غنیمت بدان.

25. هم مرد دنیا و هم مرد آخرت باش.

26. یاران و آشنایان را احترام کن.

27. با دوست و دشمن، خوش اخلاق باش.

28. وجود پدر و مادر را غنیمت بشمار.

29. معلم و استاد را همچون پدر و مادر دوست بدار.

30. کمتر از درآمدی که داری خرج کن.

31. در هم? امور میانه رو باش.

32. گذشت و جوانمردی را پیشه کن.

33. هر چه که می توانی با مهمان مهربان باش.

34. در مجالس و معابر چشم و زبان را از گناه باز دار.

35. بهداشت و نظافت را هیچگاه فراموش مکن.

36. هیچگاه دوستان و هم کیشان خود را ترک مکن.

37. فرزندانت را دانش و دینداری بیاموز.

38. سوارکاری و تیراندازی و ... را فراگیر.

39. در هر کاری از دست و پای راست آغاز کن.

40. با هر کس به انداز? درک او سخن بگو.

41. به هنگام سخن متین و آرام باش.

42. به کم گفتن و کم خوردن و کم خوابیدن خود را عادت بده.

43. آنچه را که برای خود نمی پسندی برای دیگران مپسند.

44. هر کاری را با آگاهی و استادی انجام بده.

45. نا آموخته استادی مکن.

46. با ضعیفان و کودکان سرّ خود را در میان نگذار.

47. چشم به راه کمک و یاری دیگران مباش.

48. از بدان انتظار مردانگی و نیکی نداشته باش.

49. هیچ کاری را پیش از اندیشه و تدبر انجام مده.

50. کار ناکره را کرده خود مدان.

51. کار امروز را به فردا مینداز.

52. با بزرگتر از خود مزاح مکن.

53. با بزرگان سخن طولانی مگو.

54. کاری مکن که جاهلان با تو جرأت گستاخی پیدا کنند.

55. محتاجان را از مال خود محروم مگردان.

56. دعوا و دشمنی گذشته را دوباره زنده مکن.

57. کار خوب دیگران را کار خود نشان مده.

58. مال و ثروت خود را به دوست و دشمن نشان مده.

59. با خویشاوندان قطع خویشاوندی مکن.

60. هیچگاه پاکان و پرهیزکاران را غیبت مکن.

61. خودخواه و متکبر مباش.

62. در حضور ایستادگان منشین.

63. در حضور دیگران دندان پاک مکن.

64. با صدای بلند آب دهان و بینی را پاک مکن.

65. به هنگام خمیازه دست بر دهان خویش بگذار.

66. حالت خستگی را در حضور دیگران ظاهر مکن.

67. در مجالس انگشت در بینی مینداز.

68. کلام جدی را با مزاح آمیخته مکن.

69. هیچکس را پیش دیگران خجل و رسوا مکن.

70. با چشم و ابرو با دیگران سخن مگو.

71. سخن گفته شده را تکرار مکن.

72. از شوخی و مزاح خود کمتر کن.

73. از خود و خویشاوندان نزد دیگران تعریف مکن.

74. از پوشیدن لباس و آرایش زنان پرهیز کن.

75. از خواسته های نابجای زن و فرزندان پیروی مکن.

76. حرمت هر کس را در حد خود نگاه دار.

77. در بد کاری با اقوام و دوستان همکاری مکن.

78. از مردگان به نیکی یاد کن.

79. از خصومت و جنگ افروزی جدّا پرهیز کن.

80. با چشم احترام به کار دیگران نگاه کن.

81. نان خود را بر سفره ی دیگران مخور.

82. در هیچ کاری شتاب مکن.

83. برای جمع آوری بیش از حد مال و ثروت حرص مخور.

84. به هنگاه خشم شکیبا باش و سخن سنجیده بگو.

85. از پیش دیگران غذا و میوه بر مدار.

86. در راه رفتن از بزرگان پیشی مگیر.

87. سخن و کلام دیگران را قطع مکن.

88. به هنگام راه رفتن جز به ضرورت چپ و راست خود را نگاه مکن.

89. در حضور مهمان بر کسی خشم مگیر.

90. مهمان را به هیچ کاری دستور مده.

91. با دیوانه و مست سخن مگو.

92. برای کسب سود و دوری از زیان آبروی خود را مریز.

93. در کار دیگران کنجکاوی و جاسوسی مکن.

94. در اصلاح میان مردم هیچ گاه کوتاهی مکن.

95. ادب و تواضع را هیچگاه فراموش مکن.

96. با خداوند صادق و با مردم با انصاف باش.

97. بر آرزو ها و خواسته های خود غالب باش.

98. خدمتکاری بزرگان و همکاری با مستمندان را فراموش مکن.

99. با بزرگان با ادب و با کودکان مهربان باش.

100. با دشمنان مدارا کن و در مقابل جاهلان خاموش باش.

101. در مال و مقام دیگران طمع مکن.

102. از رفت و آمد و مال و مرام و مسلک خویش کمتر بگو.

103. بجز خداوند هیچ کس و هیچ چیز را فرمانروا و فریادرس خویش مشمار.

104. عمر و روزی با حساب و کتاب است، پس مترس و طمع مکن.

105. عمر را برای عمل و عبادت و پاکی و پرهیزکاری غنیمت بدان.

106. اگر بهشت را می طلبی از فساد و ستم و گردن کشی پرهیز کن.

107. سرچشمه ی زشتی ها را دنیا پرستی و مستی و نادانی بدان.

108. بجز در حق و راستی بندگان خدا را بندگی و فرمانبری مکن.

109. خود را با ستم سلاطین شریک مگردان.

110. دنیای دیگر را به دست فراموشی مسپار.