در خصوص تاریخ درگذشت حضرت زینب (س) اختلاف نظر است . برخی تاریخ وفات وی را سال 63 هجری قمری دانسته‌اند(1) و بعضی دیگر 65 هجری قمری (2) . ولی مشهور آن است که وی در سال 62 هجری قمری درگذشته است بر این اساس حضرت بعد از حادثه عاشورا تنها یک سال و اندی زنده بود.(3)
حضرت زینب (س) بعد از حادثه عاشورا به پاسداری از قیام امام حسین(ع) پرداخته و سرپرستی اهل بیت را بر عهده گرفت. بی‌تردید اگر خطبه های آتشین و آموزند? حضرت نبود، یزید و یزیدیان ، نهضت عاشورا را تحریف و خون شهدا را پایمال می‌کردند.
حضرت زینب (س) در کوفه خطبه خواند تا مردم را از خواب غفلت بیدار کند و افکار عمومی را متحول نماید . خطبه حضرت در کوفه به گونه ای مؤثر بود که زمینه‌های قیام توابین را فراهم کرد و نگرش مردم کوفه را نسبت به قیام امام و اهداف حضرت تغییر داد. افزون بر آن، آنان را از رفتارشان نسبت به اهل بیت پشیمان کرد.
حضرت زینب (س) در شام با خطبه خواندن و اتخاذ سیاست‌های منطقی، افکار عمومی حاکم بر شام را نیز تغییر داد. هر کلمه خطب? او همانند رعد و برق بر کاخ یزید فرود می‌آمد. بعد از خطبه خواندن امام سجاد(ع) و حضرت زینب ، چنان مردم تحت تأثیر قرار گرفتند، که یزید مجبور شد اهل بیت امام حسین(ع) را به مدینه بفرستد و از کار خود اعلام نارضایتی کند.
اهل بیت(ع) در شام به معرفی امام حسین و اهداف قیام او پرداخته و از مظلومیت ایشان سخن گفته و جنایات یزید و یزیدیان را معرفی کردند.
زینب (س) بعد از برگشت به مدینه نیز به پاسداری از قیام امام حسین(ع) پرداخته و ظلم و ستم یزید را بیان نمود. فعالیت های حضرت در قالب روضه خوانی، عزاداری و ... ظهور نمود.
وجود بانوی بانوان، زینب در مدینه کافی بود که آتش حزن بر شهیدان را شعله‌ور کند و مردم را بر ضد ستمکاران بشوراند. کار به جایی رسید که نزدیک شد شورش بر ضد بنی‌امیه صورت گیرد. فرماندار مدینه به یزید گزارش داد: " بودن زینب میان اهل مدینه، احساسات را بر می انگیزاند. او زنی است فصیح، خردمند و دانا. او و کسانی که با وی هستند، تصمیم گرفته‌اند برای خون خواهی قیام کنند." یزید دستور داد باقی مانده اهل بیت را به شهرها و نقاط مختلف تبعید کرده و پراکنده سازند. فرماندار از حضرت زینب (س) خواست از مدینه بیرون رود و هر جای که می‌خواهد اقامت کند.(4)
فعالیت های حضرت زینب (س) بعد از حادث? عاشورا در حفظ و پاسداری از قیام امام ارزنده و چشمگیر بود، تا آنجا که شاعران گفته اند:
سرّ نی در نینوا می ماند اگر زینب نبود
کربلا در کربلا می‌ماند اگر زینب نبود
چهره سرخ حقیقت بعد از طوفان رنگ
پشت ابری از ریا می‌ماند اگر زینب نبود
چشم? فریاد مظلومیت لب تشنگان
در کویر تفته جا می‌ماند اگر زینب نبود
در عبور از بستر تاریخ، سیل انقلاب
پشت کوه فتنه‌ها می‌ماند اگر زینب نبود.(5)
پی نوشتها:
1.دایره المعارف تشیع ، ج 8 ، ص 603.
2.جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، ص 216 - 217.
3.جعفر شهیدی ، زندگانی فاطمه، ص 261 - 262.
4.عائشه بنت الشاطی، بانوی کربلا حضرت زینب (ع)، ترجمه رضا صور، ص 157.
5.جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، ص 217.