در موزه باستان‌شناسی و مردم‌شناسی دانشگاه پنسیلوانیا یکی از مشهوترین عکس‌ها مشهور به دو عاشق ایرانی است. عکس شمار 97482 این موزه هنوز هم یکی از تصاویر منحصر به فردی است که هر روز نظر خیلی‌ها را به خود جلب می‌کند؛ عشاق ایرانی،800 سال پیش از میلاد مسیح.

سال 1351 باستان‌شناسانی که در تپه‌ حسنلو مشغول حفاری بودند خودشان هم چیزی را می‌دیدند باور نمی‌کردند. تیم مشترت تحقیقاتی ایران و ‌آمریکا به سرپرستی دکتر رابرت اچ دایسون ا مشغول تحقیقات در این تپه باستانی بودند که قبری را پیدا کردند. در قبری با قدمت حدود 3 هزار سال اسکلت دو نفر در آغوش یکدیگر پیدا شد. در قبر به جز تخته سنگی که در بالای سر شخص سمت چپ قرار دارد هیچ شی دیگری وجود نداشت و از آن زمان آنها لقب «عشاق» را گرفتند.

از سال 2005 در موزه دانشگاه پنسلوانیا تیمی مشغول به فعالیت تنها برای انتشار نتیجه تحقیقات و گزارش‌های حفاری در تپه حسنلو هستند؛ تپه‌ای باستانی که قدمت آن به 6 تا 8 هزار  قبل از میلاد می‌رسد. با‌گذشت سالها، در موزه دانشگاه پنسلوانیا تصویر عشاق ایرانی یکی از موارد مورد توجه است.

تپه? حسنلو  در 7 کیلومتری شهر نقده قرار دارد. در 85 کیلومتری جنوب ارومیه در کنار جاده‌ای که از ارومیه به نقده و اشنویه می‌رسد به فاصله 3 کیلومتر از سمت چپ جاده این تپه نسبتاً بلند خودنمایی می‌کند.

تپه‌های باستانی زیادی پیرامون تپه حسنلو را فرا گرفته‌اند که نشان می‌دهد  اقوام ساکن در حسنلو با اقوام ساکن در تپه‌های اطرافش از یک تیره بوده و با هم داد و ستد و رابطه داشته‌اند.

  

در سال 1334  هیات مشترک ایران و آمریکا به ریاست پروفسور رابرت دایسون در تپه حسنلو مشغول کاوش شدند. هر چند اکنون در دنیا «عشاق ایرانی» را بسیار می‌شناسند اما مشهورترین  اثر باستانی یافت شده در این محل جام طلای حسنلو است که به عصر آهن تعلق داشته و در موزه ایران باستان نگهداری می شود.  23 فروردین ماه سال 1337 هیئت مشترک ایران و آمریکا ضمن حفاری در این تپه موفق به کشف جام بزرگ طلای حسنلو شد. این جام در آغوش انسانی جای داشت که بر زمین افتاده بود و بر پشت او خنجری فرو کرده بودند. نقوش این جام متنوع بوده و دارای ارزش هنری بسیاری است.

  

جام طلای حسنلو یک اثر باستانی کم‌نظیر به حساب می‌آید که قدمتی  قدمتی 3200 ساله دارد و احتمالا نقش مهمی در شکل‌گیری هنر دوره بعدی یعنی دوره مادها داشته‌است.

این اثر 21 سانتی متر بلندی، 25 سانتی متر قطر و 950 گرم وزن دارد. بر روی جام نقش خدایگان سه گانه: خدای زمین، خدای آب و خدای خورشید حک شده‌است. نقش پهلوانی که با هیولا می‌جنگد، الهه‌ای ایستاده روی دو قوچ، نقش بدن انسان بر پشت یک پرنده و مطابقت صحنه‌ها با یک حماسه حوری از نقش‌های موجود بر روی این جام است. سازمان میراث فرهنگی برای اولین بار آن را در سال 1377 به نمایش عمومی گذاشت. این جام  در زیر اسکلت  یک مرد پیدا شد و به همین خاطر ، ضربه خورده و کج شده است. کارشناسان بر این باورند که این مرد با در دست داشتن جام در حال فرار از دست سپاه مهاجمان بوده، و چون در حال فرار جانش را از دست داده جام در زیر فشار بدنش ضربه خورده و کج شده است.

  

دایسون که درجه  دکترای خود را در سال 1966 از دانشگاه هاروارد گرفت اعتقاد دارد که ده دوره متمایز سکونت در تپه حسنلو وجود داشته است که قدیمی‌ترین آن حداقل به 6 هزار سال قبل از میلاد بازمی‌گردد. مهمترین دوره سکونت در حسنلو همان دوره چهارم است. کلیه ساختمانهای یافت شده در حسنلو که از سنگ ساخته شده‌اند متعلق به دوره چهارم سکونت در حسنلو است. هیات مشترک ایران و آمریکا  توانست اتاقهای متعددی با سالن‌های بزرگ در مرکز تپه کشف کند و دیوار دفاعی قلعه نظامی و دژ محکم این شهر را از زیر خاک بیرون آورد.

جام برنزی مربوط به هزاره? یکم پیش از میلاد کشف شده در حسنلو

در اتاق بزرگی که بنام ترانشه w 29 در سال 1349 حفاری شد استخوانهای 11 اسکلت بهم خورده و درهم و برهم وجود داشت. وضعیت و موقعیت قرار گرفتن اسکلتها روی زمین، مرگ غیرطبیعی آنها را کاملاً ثابت می‌کرد. در میان این اسکلت‌ها 4 اسکلت بچه وجود داشت. مسیر افتادن اسکلتها با هم فرق داشت و دفن هیچکدام جهت معین و منظمی نداشت و به نظر می‌رسد که هنگام مرگ، آنها با دستپاچگی و در حین فرار به زمین افتاده و مرده‌اند. یکی از آثار یافت شده اسکلت یک زن است که دستش را به سوی کودکی دراز کرده  تافرزندش را به آغوش بکشد اما مرگ به او مهلت نداده است. به عقیده باستان‌شناسان عاطفه مادری مانع آن شده بود که کودکش را بگذارد و خودش فرار کند. به احتمال بسیار قوی این اتاقها را آتش زده‌اند و هنگام ریزش تیرها و فرود آمدن سقفها ساکنین آنها با وحشت پا به فرار گذاشته‌اند ولی نتوانستند موفق شوند.

رابرت دایسون در زمان کشف جام زرین حسنلو